अमरावती जिल्ह्याचा परिचय

अमरावती जिल्हा महाराष्ट्राच्या मध्यभागी वसलेला आहे. इतिहास, समृद्ध संस्कृती आणि मनमोहक निसर्गाने परिपूर्ण हा जिल्हा पर्यटकांना आकर्षित करतो. बर्‍याचदा त्याच्या प्रसिद्ध राज्यांच्या सावलीत झाकोळून राहिलेला हा भाग जुन्या परंपरांना आधुनिकतेच्या मोहकतेसह एकत्र आणतो. या अद्भुत स्थळाची सफर सुरू केल्यावर, तुम्हाला असं वाटेल की इथे काळ स्थिर आहे, पण प्रगतीचा प्रवास चालूच आहे.

अमरावती जिल्ह्याला त्याच्या मुख्य प्रशासकीय केंद्रावरून नाव मिळाले आहे. येथे परस्पर पूरक अश्या अनेक गोष्टींचा सुंदर संगम पाहायला मिळतो. गजबजलेली शहरे आणि शांत गावे एकत्र नांदतात, प्रत्येक ठिकाणाची स्वतःची खास कथा आहे. या जिल्ह्याचे निसर्गसौंदर्य त्याच्या सांस्कृतिक समृद्धीइतकेच विविधतेने नटलेले आहे. डोंगरांचे सौम्य उतार, दाट जंगलं, आणि वळणावळणाने जाणाऱ्या नद्या या सर्वांचा मिलाफ तुम्हाला इथे साद घालतो.

अमरावतीचा समृद्ध इतिहास

अमरावतीचा इतिहास हजारो वर्षांचा आहे आणि तो अनेक सत्ताधीश घराण्यांचा प्रवास सांगतो. या जिल्ह्याचा प्राचीन इतिहास नवपाषाण काळापासून सुरु होतो, ज्याचा पुरावा उत्खननांमधून मिळतो. इतिहासाच्या या प्रवासात तुम्हाला ज्यांनी या प्रदेशावर आपली संस्कृती आणि वारसा ठसवला अश्या सामर्थ्यशाली साम्राज्यांच्या छापांचा अनुभव येतो.

अमरावतीचा इतिहास प्राचीन काळापर्यंत पोहोचतो. ही मूर्ती 1097 मध्ये स्थापन करण्यात आली होती हे येथे सापडलेल्या जैन भगवान आदिनाथांच्या संगमरवरी मूर्तीच्या पायथ्याशी कोरलेल्या शिलालेखावरून समजते.
१३व्या शतकात गोविंद महाप्रभू अमरावतीत आले, तेव्हा हे क्षेत्र देवगिरीच्या यादवांच्या अधिपत्याखाली होते. १७२२ मध्ये छत्रपती शाहू महाराजांनी अमरावती आणि बडनेराचा प्रदेश राणोजी भोसले यांना प्रदान केला, तेव्हापासून हे “भोसले की अमरावती” म्हणून ओळखले जाऊ लागले. देवगाव आणि अंजनगाव सुर्जीच्या तहानंतर आणि गविलगड किल्ल्यावरील विजयानंतर राणोजी भोसले यांनी शहराचा विकास केला. ब्रिटीश सेनानी वेलस्ली यांनी येथे छावणी उभारली होती, जी आजही “कॅम्प” म्हणून ओळखली जाते.

गमतीची गोष्ट अशी कि अमरावतीचे प्राचीन नाव “उदुंबरवती” होते, जे येथील असणाऱ्या खूप साऱ्या औदुंबर वृक्षांमुळे पडले होते पण कालांतराने ते “अमरावती” झाले.

१८व्या शतकाच्या अखेरीस हे मोठे व्यापारी केंद्र बनले. १९०३ मध्ये हे मध्य प्रांत आणि बेरारचा भाग झाले, तर १९६० साली महाराष्ट्राच्या निर्मितीनंतर हे महाराष्ट्र राज्यात सामील झाले.

अमरावतीने अनेक राजवंश पाहिले, ज्यांनी आपल्या राजवटीत या भूमीवर आपली स्वतंत्र ओळख निर्माण केली. आज, अमरावतीतील गावे आणि शहरे शोधताना तुम्हाला या इतिहासाची काही शिल्पचिन्हे पाहायला मिळतील. इथे प्राचीन मंदिरे, किल्ले, आणि उत्खनन स्थळे इतिहासाच्या हाकेला ओ देण्यासाठी तुमची आतुरतेने वाट पाहत आहेत.

अमरावतीमधील पर्यटन स्थळे

अमरावतीतील वास्तुशिल्प जुने कारागीर किती कुशल आणि सर्जनशील होते हे दाखवते. या जिल्ह्यातील वास्तूंची सफर सुरू करताना, त्यांच्या विविधतेने आणि सौंदर्याने तुम्ही थक्क व्हाल. तपशीलवार कोरीवकाम केलेली मंदिरे असो किंवा भव्य किल्ले, प्रत्येक वास्तू त्या प्रदेशाच्या इतिहासाची अनोखी कहाणी सांगते.

• धार्मिक स्थळे
  अमरावतीची आध्यात्मिक परंपरा तिच्या सांस्कृतिक मुळांशी जोडलेली आहे. ती यात्रेकरूंना आणि प्रवाशांना विविध मंदिरे आणि पवित्र स्थळांना भेट देण्याची संधी देते. या प्रत्येक पवित्र स्थळाची स्वतःची अनोखी ओळख आणि कथा आहे, जी तुम्हाला या भागाच्या गहिर्‍या आध्यात्मिक परंपरेत डोकावण्यासाठी प्रेरित करते.
  1. श्री अंबा देवी मंदिर:
  जिल्ह्याच्या अधिष्ठात्री देवीला समर्पित हे प्राचीन मंदिर द्राविडी वास्तुकलेचं सुंदर उदाहरण आहे. तपशीलवार कोरीवकाम आणि उंच गोपुरासह हे मंदिर यात्रेकरूंसाठी श्रद्धेचं महत्त्वाचं ठिकाण आहे. इथे दिवे लावणाऱ्या आणि प्रार्थना करणाऱ्या भाविकांच्या गर्दीत सहभागी झाल्यावर वातावरणात असलेली भक्तीची ऊर्जा तुमच्याही मनाला भिडल्याशिवाय राहत नाही.
  2. एकवीरा देवी मंदिर:
  चिखलदरा टेकड्यांमध्ये वसलेलं हे मंदिर देवी रेणुकेला समर्पित आहे. शांत आणि निसर्गरम्य वातावरणात ध्यान किंवा मननासाठी हे ठिकाण आदर्श आहे. मंदिराकडे जाणारा मार्गच एक आध्यात्मिक प्रवास आहे, ज्यात दाट जंगल, ओसंडून वाहणारे प्रवाह, आणि डोंगराळ प्रदेश यांचा समावेश आहे.
• निसर्गरम्य स्थळे
  अमरावतीचा निसर्गसौंदर्य डोळ्यांना तृप्त करणारं आहे आणि त्याचे विविध भूप्रदेश तुम्हाला नक्कीच मोहवून टाकतील. निसर्गप्रेमी आणि साहस शोधणाऱ्या प्रत्येकासाठी हा जिल्हा काहीतरी खास देतो. मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पाच्या दाट जंगलांपासून वर्धा नदीच्या शांत पाण्यापर्यंत, येथे प्रत्येक गोष्टीचा अनुभव घेता येतो.
  1. मेळघाट व्याघ्र प्रकल्प
  १५०० चौ. किमी पेक्षा जास्त क्षेत्र व्यापणारा हा व्याघ्र प्रकल्प जैवविविधतेसाठी विशेष ओळखला जातो. अमरावतीतील या स्थळाला भेट देण्याचं तुमच्या यादीत पहिलं स्थान असावं. इथे तुम्हाला राजबिंडा बंगाल वाघ आणि इतर अनेक प्राणी व वनस्पती पाहायला मिळतील. दाट जंगलातून सफारी करताना बिबट्या, अस्वल आणि अनेक प्रकारचे पक्षी दिसतात.
  2. चिखलदरा हिल स्टेशन
  महाराष्ट्रातील कॉफी उगवणारे एकमेव ठिकाण म्हणजे चिखलदरा! हिरव्यागार कॉफी बागांतून फिरताना तुम्हाला मोकळ्या हवेत गोड सुगंध जाणवेल आणि आजूबाजूच्या खोर्‍यांचे विहंगम दृश्य दिसेल. याशिवाय, जवळच असलेल्या गाविलगड आणि नरनाळा अभयारण्यात ट्रेकिंगचा अनुभव घेता येतो. या ट्रेकमुळे अमरावतीच्या निसर्गरम्य आणि जंगली सौंदर्याचा आनंद तुम्ही लुटू शकता.
• गड आणि किल्ले
  गाविलगड किल्ला
  सातपुडा पर्वतरांगेवर वसलेला गाविलगड किल्ला ही एक अद्वितीय वास्तू आहे. 1100 च्या दशकात बांधलेला हा मजबूत किल्ला मध्ययुगीन लष्करी वास्तुकलेचं अप्रतिम उदाहरण आहे आणि आजूबाजूच्या निसर्गाचा मनोहारी नजारा अनुभवण्याची संधीही देतो. किल्ल्याच्या भग्न भिंती आणि उंच मनोऱ्यांभोवती फिरताना इतिहासाची जाणीव होते आणि इथे घडलेल्या युद्धांचे पडसाद तुम्हाला अंतर्मुख करतात.

भेट देण्यासाठी उत्तम काळ

अमरावतीचा अनुभव सर्वोत्तम घेण्यासाठी योग्य नियोजन आवश्यक आहे. जिल्ह्याला भेट देण्यासाठी हिवाळ्याचा काळ म्हणजे ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी हा सर्वात चांगला काळ आहे. या वेळी हवामान आल्हाददायक असल्यामुळे सर्व ठिकाणं पाहता येतात.

अमरावती जिल्ह्याला का भेट द्यावी?

अमरावतीचं नैसर्गिक सौंदर्य साहसी प्रवासासाठी आणि शांत निवांत क्षणांसाठी योग्य आहे. मेळघाटच्या हिरव्यागार जंगलांची सफर असो किंवा चिखलदऱ्याच्या शांत डोंगरांमध्ये विश्रांती, तुम्हाला इथं दोन्ही अनुभवता येईल. स्थानिक पदार्थांची जिभेवर रेंगाळणारी चव, आणि इथून नेलेल्या हस्तकलेच्या वस्तू तुमच्या आठवणींना सजवतील.

पण अमरावतीला तुम्ही तुमच्या प्रवास यादीत का टाकावं? कारण इथल्या माणसांचा जिव्हाळा आणि स्वागतशील स्वभाव! स्थानिक लोक, मग ते दुकानदार असोत किंवा गावकरी, ते त्यांच्या जीवनशैलीतून तुम्हाला स्वतःची ओळख सांगायची उत्सुकता असतेच! त्यांचं आपुलकीनं वागणं तुमचं मन नक्की जिंकेल आणि तुम्हाला इथल्या संस्कृतीचा खऱ्या अर्थाने अनुभव मिळेल. त्यामुळे पुढच्या ट्रीपच्या यादीत अमरावती जिल्हा नक्की सामील करा!